Προέλευση χαρακτήρων

Κείμενα - Έρευνα: Τάσος Ανδριώτης

Για κάθε χαρακτήρα υπάρχουν κάποιες εκδοχές. Φυσικά οι χαρακτήρες Βεληγκέκας και Βεζυροπούλα, είναι καθαρά ελληνικής έμπνευσης και δεν παρουσιάζονται οι χαρακτήρες αυτοί στο οθωμανικό θέατρο σκιών. Όμως οι καραγκιοζοπαίχτες πιθανώς τους εμπνεύστηκαν απ’ το οθωμανικό θέατρο σκιών, όμως τους διαφοροποίησαν συνδυάζοντας κάτι αντίστοιχο με τη δικιά μας παράδοση, κουλτούρα και καθημερινότητα. Θα τους αναλύσω παρακάτω.

Για τον Καραγκιόζη και το Χατζηαβάτη έχουμε μιλήσει σε άλλες αναρτήσεις.

Σιορ-Διονύσιος

1)    Στην Τουρκία παρουσιάζεται ο Φρενκ που στα ελληνικά μεταφράζεται Φράγκος. Είναι δυτικοευρωπαίος και μιλάει με ελληνικές και γαλλικές λέξεις. Δειλός χαρακτήρας μα κομψός με ευρωπαϊκό ντύσιμο σαν τον δικό μας Σιορ-Διονύσιο που κατάγεται απ’ τη Ζάκυνθο. Πιθανόν ο Μίμαρος (Δημήτρης Σαρδούνης) που πρωτοεμφάνισε το Σιορ Διονύσιο που σατιρίζει τους ψευτοαριστοκράτες να εμπνεύστηκε απ’ τον Φρενκ. Πάντως τον καθιέρωσε καθώς στην Πάτρα κυκλοφορούσαν πολλοί ζακυνθινοί και γενικά τύποι απ’ τα Επτάνησα.

2)    Η άλλη εκδοχή είναι πως ο Μίμαρος τον εμπνεύστηκε επειδή γνώριζε κάποιο ζακυνθινό από ευγενική οικογένεια ο οποίος ήταν τεμπέλης και είχε σπαταλήσει την περιουσία του κάνοντας φέστες και φεστίνια όπου μετακόμισε στην Πάτρα κι εργάστηκε ως μεταπράτης και αντιπρόσωπος σταφιδεμπορικών οίκων της Ζακύνθου έχοντας το ψευδώνυμο Διονύσιος Φρίγκος. Κάποιοι ζακυνθινοί όπου έμεναν στην Πάτρα προσβλήθηκαν για το συμπατριώτη τους κι ένα βράδυ κάποιος επιχείρησε να πυροβολήσει το Μίμαρο αλλά αστόχησε.

Μορφονιός

Στην Τουρκία παρουσιάζεται ο Αλτί Καρίς Μπεμπερουχί ο οποίος είναι νάνος με τεράστιο κεφάλι και μακριά μύτη ο οποίος στερείται πνευματικά όπως και ο δικός μας Μορφονιός. Ο Μορφονιός είναι δημιούργημα του Αντώνη Μόλλα κα πιθανόν να είχε τον Αλτί Καρίς Μπεμπερουχί ως πρότυπο σατιρίζοντας τους καθώς πρέπει λιμοκοντόρους και τους βουτυρομπεμπέδες εγωπαθείς.

Σταύρακας

 

Στην Τουρκία παρουσιάζεται ο Κανμπούρ Τιρυακί που σημαίνει θεριακλής, παρουσιάζεται μαστουρωμένος μιλώντας αργά και κοιμισμένα από το όπιο. Επίσης στην Τουρκία παρουσιάζεται ο Mastöryani ο οποίος είναι γάλλος που εμφανίζεται πάντα μεθυσμένος. Ο Γιάννης Μώρος το 1905 δημιούργησε το Σταύρακα που μιλάει την αργκό μακρόσυρτα σατιρίζοντας τους μάγκες του Ψειρή και της Πλάκας.

Εβραίος

Στην Τουρκία παρουσιάζεται ένας εβραίος ραββίνος μακρυλαίμης με μούσι που κάνει τις ίδιες κωμικές κινήσεις με τον εβραίο που δημιούργησε ο Γιάννης Πρεβεζάνος σατιρίζοντας τους εβραίους της Θεσσαλονίκης.

Μπαρμπαγιώργος

1) Στην Τουρκία παρουσιάζεται ο Τουρκ (τούρκος) ή Μπάμπα-Χιμμέτ ο οποίος είναι βουνίσιος ξυλοκόπος απ’ την Ανατολής. Ψηλός, στιβαρός με γενειάδα και πάντα με το τσεκούρι στον ώμο. Επίσης παρουσιάζεται ένας αλβανός κι ένας έλληνας οι οποίοι φορούν φουστανέλα. Πιθανόν ο Γιάννης Ρούλιας ο οποίος δημιούργησε το Μπαρμπαγιώργο με τη γκλίτσα στον ώμο να είχε αυτούς ως πρότυπο.

2) Η άλλη εκδοχή είναι ότι είναι δημιούργημα του Μίμαρου το 1896 όταν έπαιζε παραστάσεις σε ένα πανηγύρι στην Κατούνα στο Ξηρόμερο. Ο Μίμαρος μαζί με το Γιάννη Ρούλια την ώρα που καθόντουσαν σε ένα καφενείο είδαν απ ‘έξω να περνάνε πρόβατα. Στο καφενείο μπήκε ένας ψηλός βλάχος ο οποίος ερχόταν στο πανηγύρι απ’ το χωριό του Παλιοκατούνα. Είχε άγρια μορφή, μεγάλο τσιγκελωτό μουστάκι, φορούσε φουστανέλα και μιλούσε με ρουμελιώτικη προφορά. Τον λέγανε Γιώργο Μπλατσάρα κι οι Κατουνιότες τον φώναζαν μπαρμπα-Γιώργο. Ο χαρακτήρας του όμως ήταν αγαθός και καλόψυχος. Του αρέσανε οι γυναίκες και ήθελε να παντρευτεί. Μόλις τον είδε ο Μίμαρος, τον ζωγράφισε σε χαρτόνι και τον έβγαζε στις παραστάσεις σε εκείνα τα μέρη. Είχε επιτυχία διότι ο κόσμος αμέσως κατάλαβε για ποιον πρόκειται. Ο Γιάννης Ρούλιας τον επανέφερε στο μπερντέ το 1899 λόγω ότι οι θεατές έβλεπαν τον Καραγκιόζη και άλλους έλληνες χαρακτήρες να τρώνε ξύλο από τους τούρκους και αγανακτούσαν. Πρώτα στο αθηναϊκό κοινό και ύστερα στους πατρινούς.

Βεληγκέκας

Βέβαια ο Βεληγκέκας υπήρξε πραγματικό πρόσωπο. Όμως στο θέατρο σκιών παρουσιάζεται ως όργανο της τάξης. Αρχικά στο μπερντέ παρουσιαζόταν με χατζάρα όπως ο τούρκος Τουζούς Ντελί Μπεκίρ ο οποίος είναι αστυνομικό όργανο της τάξης. Ο Βεληγκέκας επίσης φορά την ίδια στολή με τον Τουζούς Ντελί Μπεκίρ καθώς και με χατζάρι στο χέρι.

Βεζυροπούλα

Στην Τουρκία παρουσιάζεται η γυμνόστηθη τουρκάλα πόρνη Ζεννέ. Στην ελληνική πουριτανική κοινωνία του 1800 δε θα ήταν σωστό να

παρουσιαστεί κάτι τέτοιο κι έτσι πιθανόν να δημιουργήθηκε η βεζυροπούλα.

Κολλητήρης

Στην Τουρκία παρουσιάζεται ως ανιψιός του Κάραγκιοζ ένα παιδάκι ο Κιτσούκ Αντριά. Δεν αποκλείεται να ήταν η έμπνευση του Μίμαρου καθώς δημιούργησε τον Κολλητήρη, γιο του Καραγκιόζη.