Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 2018

Εργαλεία του θεάτρου σκιών

Τα εργαλεία στο θέατρο σκιών πικοιλούσαν. Ο καραγκιοζοπαίκτης πρέπει να είναι εφευρετικός και πολυμήχανος. Πέρα από την τεχνική παιξίματος, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα σύνεργα.  Σκηνή, φιγούρες, σύνεργα ή συστήματα παραγωγής ήχων και φωτισμού για να δώσουν μια ρεαλιστική απόδοση ενός οπτικοακουστικού θεάματος. Ευρηματικοί καραγκιοζοπαίκτες για να καλύψουν τις ανάγκες των παραστάσεών τους πρόσθεσαν καινοτομίες για τη διευκόλυνσή τους και για να ικανοποιήσουν τους θεατές κάνοντας δύσκολα και πρωτότυπα τεχνάσματα. Σήμερα χάριν της τεχνολογίας πολλά από τα παρακάτω σύνεργα και τεχνάσματα δε χρησιμοποιούνται με τον παραδοσιακό τρόπο.

Καμπανάκι

Προειδοποιεί τον κόσμο να κάνει ησυχία για την έναρξη της παράστασης. Επίσης χρησιμοποιείτε στο διάλλειμα.

Σούστες

Ονομάζονται οι λαβές που κρατούν οι καραγκιοζοπαίκτες τις φιγούρες.
Αποτελούνται από σιδερένια βέργα με ένα σύστημα σα μεντεσεδάκι στο οποίο βιδώνονται οι φιγούρες με βίδα και παξιμάδι. Τη βέργα αυτή τη χειρίζεται ο παίκτης με ένα ξύλινο "χερούλι". Σπάνια χρησιμοποιείται πλαστικό "χερούλι".
Αρχικά οι λαβές ήταν απλές ξύλινες βέργες γύρω στους 50 πόντους όπου καρφώνονταν με πρόκα πάνω στις φιγούρες. Το πρόβλημα ήταν ότι μόλις ήθελε ο παίκτης να στρίψει τη φιγούρα από την άλλη πλευρά έπρεπε να βγάζει τη φιγούρα απ ’το πανί και να την καρφώνει από την άλλη πλευρά.  Άλλο πρόβλημα ήταν όταν δυο φιγούρες συζητούσαν έπρεπε να στραφεί ο κορμός μιας φιγούρας με το κεφάλι προς τα πίσω, πράγμα άσχημο για το θεατή. Μερικοί είχαν διπλές φιγούρες, καρφωμένες από τη δεξιά και αριστερή μεριά.
Έτσι ο καραγκιοζοπαίκτης Λευτέρης Κελαρινόπουλος το 1924 για πολλούς θεωρείται ο πρώτος που δημιούργησε τη σούστα με τέτοιο τρόπο ώστε η φιγούρα να περιστρέφεται.

Μπερντές

Ονομάζεται η σκηνή του θεάτρου σκιών. Η λέξη προέρχεται από την τούρκικη λέξη «περντέ» που σημαίνει «κουρτίνα».

Ο Χρήστος Χαρίδημος περιγράφει πως κατασκευαζόταν τα παλιά χρόνια ο μπερντές:

«Τα χρόνια εκείνα η σκηνή του Καραγκιόζη αποτελείτο από τέσσερα καντρόνια των τριάμισυ μέτρων, τις οποίες καρφώναμε τη μια στην μέση, την άλλη επάνω, κατόπιν καρφώναμε το πανί. Καθαρή η οθόνη ήτο ύψος 75 πόντοι και μάκρος 4 μέτρα. Καλύπταμε το κάτω μέρος με κάμποτ, στο οποίο εξωγράφιζα διάφορες σκηνές από τον Καραγκιόζη. Τα πλάγια τα σκεπάζαμε με δυο κουίντες. Στο επάνω μέρος έβαζα κάμπτο ''αέριο'', στο οποίο είχα γράψει το όνομα μου. Μέσα στη σκηνή εβάζαμε τραπέζια ή μαδέρια, για να είμαστε πιο ψηλά από τους θεατές. Επάνω στην τάβλα εβάζαμε 8 λυχνάρια, για να φωτίζετε το πανί. Μετά ανακαλύψαμε το γκάζι. Όταν δεν βρίσκαμε γκάζι, είχαμε την ασετιλίνη. (…) Σήμερα η σκηνή είναι από 5 έως 6 μέτρα και το ύψος 1,50 έως 1,70 και φωτίζετε από ηλεκτρικό ρεύμα από 15 έως 18 λαμπτήρες των 100 κηρίων.»

Διπλός μπερντές

Ως γνωστόν το σκηνικό είναι γνωστό: αριστερά η παράγκα, δεξιά το σαράι.
Όχι όμως σε όλα τα έργα. Άλλοτε παρουσιάζονται σπίτια, άλλοτε βουνά, εκκλησίες, μοναστήρια, κλέφτικα λημέρια, σπηλιές, βρύσες, κήποι, ποτάμια, θάλασσες, μέγαρα, κάστρα, πύργοι, ναοί, νεκροταφεία, κλπ.
Τα σκηνικά συνήθως είναι πάνινα ή σκαλιστά με χαρτόνι καρφιτσωμένα επάνω στο πανί. Όταν θέλει ο καραγκιοζοπαίκτης να κάνει αλλαγή σκηνικών, πρέπει υποχρεωτικά να κάνει ένα μικρό διάλλειμα για να βάλει άλλα. Επειδή όμως το διάλλειμα καταντάει κουραστικό στους θεατές ειδικά σε έργα με πολλές αλλαγές σκηνικών όπως στα ηρωικά του ’21, το 1927 ο Χαρίλαος Βενέκας (Πετρόπουλος) έφτιαξε το διπλό μπερντέ. Ο διπλός μπερντές αποτελείται από σύστημα με τροχαλίες και συρματόσχοινα όπου ανεβοκατεβάζουν τα δύο τελάρα της οθόνης εναλλάξ.

Σφαλιάρα

Στους καραγκιοζοπαίκτες γνωστή ως τράκα. Χρησιμοποιείται για τον ήχο της σφαλιάρας. Είναι φτιαγμένη συνήθως από χαρτόνια τυλιγμένα με δέρμα ή χαρτί του μέτρου διπλωμένο.

Τενεκές

Ο τενεκές είναι χρήσιμος για την απόδοση ήχων όπως το ποτιστήρι του Καραγκιόζη και διαφόρων ειδών φασαρίες. Ένας τενεκές μπορεί να είναι γεμισμένος με γυαλιά, καρφιά, πέτρες κλπ για πιο πιστική απόδοση μιας θορυβώδης σκηνής.

Φυσούνα

Χρησιμοποιείται για το μούγκρισμα του καταραμένου φιδιού ή άλλων τεράτων της μυθολογίας όπως ο Μινώταυρος.
Είναι ένα μικρό καλάμι κλεισμένο από τη μία άκρη με τσιγαρόχαρτο, η άλλη τρύπα ελεύθερη και μια τρύπα ανοιγμένη κατά μήκος προς τη μεριά που είναι η τρύπα με το τσιγαρόχαρτο. Ο καραγκιοζοπαίκτης βουίζοντας μέσα στην τρύπα παράγει έναν ήχο παράξενο. Στην παράσταση «Τα επτά θηρία», διασκευή της παράστασης «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το θεριό», χρησιμοποιούνται πολλά καλάμια για να αναπαράγουν του ήχους των θεριών.

Λαμαρίνα

Χρησιμοποιείται συνήθως για τον ήχο του κεραυνού. Ο ήχος πετυχαίνει όταν κάποιος τον κουνάει ή τον χτυπάει με δύναμη.

Αμπούλες αερίου

Την παλιά εποχή κάποιοι, όταν ο Καραγκιόζης έτρωγε φασολάδα, οι βοηθοί του καραγκιοζοπαίκτη για να αποδώσουν τη μυρωδιά της πορδής, έσπαγαν αμπούλες βρωμερού αερίου! Φυσικά καταργήθηκε αυτό.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου