Οι σχολές του Καραγκιόζη

Σχολή στον Καραγκιόζη εννοούμε μαθητεία κοντά σε κάποιον καραγκιοζοπαίκτη. Δεν υπάρχει θεωρεία παρά μόνο πράξη. Κάθε καραγκιοζοπαίκτης συνήθως υπήρξε αρχικά βοηθός κοντά σε κάποιον καραγκιοζοπαίκτη και απορροφούσε αυτά που έβλεπε και άκουγε μέχρι να σταθεί στα δικά του πόδια. Έτσι συνεχίστηκε αυτή η τέχνη κι ο καθένας με δική του φιλοσοφία και ευρηματικότητα εξέλιξε τον Καραγκιόζη.

Καραγκιοζοπαίκτες ήταν πολλοί που έπαιζαν στην Ελλάδα από τη σχολή της Κωνσταντινούπολης στην ελληνική γλώσσα αλλά αρχικά με τούρκικα στοιχεία.

Η Κωνσταντινούπολη ήταν η αρχική σχολή του Καραγκιόζη αντιγράφοντας συνήθως στοιχεία και έργα απ’ το τούρκικο θέατρο σκιών.

Στη σχολή της Ηπείρου με κύριο εκπρόσωπο το Γιάννη Ρούλια, κυριαρχούν τα ηρωικά έργα με ιστορικά γεγονότα της Ηπείρου με πρόσωπα όπως ο Κατσαντώνης, Αλή-Πασάς, Βεληγκέκας ή Δερβέναγας κλπ.

Η σχολή της Θεσσαλίας με κύριο εκπρόσωπο το Μέμο Χριστοδούλου.

Η σχολή αυτή δανείστηκε κάποια στοιχεία της Ηπείρου, παρουσιάζονται κυρίως ηρωίκά έργα, παραμυθοδράματα και ιστορικά και μυθικά πρόσωπα. Κωμωδίες παίζονται λίγοτερο.

Στον ελληνικό Καραγκιόζη πλέον υπάρχουν τρεις κύριες σχολές καραγκιοζοπαικτών. Όλων των ειδών στοιχεία από τις παραδοσιακές σχολές μαζεύονται, ζυμώνονται, αναπλάθονται και εξελίσονται.

Κάθε σχολή διαφέρει προς την άλλη ως προς το παίξιμο και τη φιλοσοφία.

α) Η πατρινή σχολή του Δημήτρη Σαρδούνη ή Μίμαρου με κύριο εκπρόσωπο το Δημήτρη Μανωλόπουλο. Εδώ πλέον ο Καραγκιόζης ελληνοποιείται αφαιρόντας σχεδόν όλα τα τούρκικα στοιχεία γι’ αυτό και η Πάτρα θεωρείται ως γεννέτηρα του ελληνικού Καραγκιόζη. Χαρακτηριστικό στους καραγκιοζοπαίκτες είναι οι περίφημες λαρυγγοφωνές, δηλαδή βαριές και βραχνές φωνές με μπρίο, δύναμη και ζωντάνια. Το πατρινό στυλ είναι πιο "αλήτικο" και απευθυνόταν κυρίως στα λαϊκά στρώματα της κοινωνίας. Συνήθως τραγουδούσαν οι ίδιοι στις παραστάσεις τους. Πολλοί πατρινοί καραγκιοζοπαίχτες απέφευγαν να μπένουν στο θέατρό τους μικρά παιδιά διότι ήθελαν να παρουσιάσουν τον λαϊκό και αυθόρμυτο τύπο του Καραγκιόζη που η γλώσσα του κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.

β). Η αθηναϊκή σχολή του Αντώνη Παπούλια (Μόλλα) είναι ας το πούμε ένα πιο εξευγενισμένο είδος θεάτρου σκιών διότι ο Μόλλας έπαιζε παραστάσεις στην καθαρεύουσα και όχι στη δημοτική. Στον τρόπο παρουσίασης του θεάτρου σκιών ήταν κατά κάποιο τρόπο επηρροές από το ευρωπαϊκό θέατρο της εποχής. Επίσης απέφευγε τις λαρυγγοφωνές και ο Καραγκιόζης του φορούσε παντελόνι όπως τον είχε διδαχτεί από τον Γιάννη Ρούλια και όχι την παραδοσιακή βράκα των προσφύγων.

Αργότερα το αντέγραψαν κι άλλοι όπως ο πειραιώτης Χρήστος Χαρίδημος.

Ο χαρακτήρας του Καραγκιόζη εδώ δεν είναι τίποτα άλλο απ’ το ένας φτωχός μικροαστός καλαμπουρτζής, απατεώνας, πονηρός και διπλωμάτης με λαϊκή σοφία.

Οι καραγκιοζοπαίκτες που μαθήτεψαν στον Μόλλα πήραν κι αυτοί το στοιχείο της καθαρεύουσας και γι ‘αυτό το λόγο δεν είχαν τόσο πολύ απήχηση στην επαρχία διότι ο κόσμος που έπαιζαν ήταν λαϊκός και οι περισσότεροι αγράμματοι και δεν καταλάβαιναν αυτά που έλεγε ο καραγκιοζοπαίκτης.

γ) Η πειραιώτικη σχολή του Χρήστου Χαρίδημου. Η σχολή αυτή δανείστηκε στοιχεία και από τις δυο παραπάνω σχολές, δημιουργόντας έτσι ένα διαφορετικό μοτίβο. Οι πειραιώτες καραγκιοζοπαίκτες ήταν οι πιο σεμνοί στο παίξιμο τους για να μπαίνουν στα θέατρα όλα τα κοινωνικά στρώματα. Στο παίξιμό τους είχαν έναν πιο εξευγενισμένο και θεατρικό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό στοιχείο τους είναι η ο εκφραστικός λόγος και η εκφραστικότατη κίνηση των φιγούρων.